Από το Κέρας στο Καράτιον και στο...κορνέ!

Το επιστημονικό της όνομα είναι «Κερωνία» ή «Κερατονία» ή «Κερατέα» ή «Έλλοβος» και είναι η γνωστή μας Χαρουπιά, διάσημη και με μεγάλη ιστορία από την αρχαιότητα. Από το σχήμα των χαρουπιών, που πράγματι μοιάζουν με κέρατα, προκύπτει το όνομα ξυλοκέρατο. Κεράτιον (υποκοριστικό της αρχαίας λέξης κέρας) ονομαζόταν επίσης και ο σπόρος που περιεχόταν μέσα στο λοβό του χαρουπιού. Κάθε λοβός περιέχει 5 έως 15 σπόρους (κεράτια). Οι σπόροι είναι στρογγυλοί και επίπεδοι, σε σκληρό περίβλημα και χρησιμοποιήθηκαν στην Ελληνιστική Περίοδο ως σταθμά σε ζυγαριές των αργυραμοιβών ώστε να ζυγίζουν πολύτιμα μέταλλα. Ένας σπόρος χαρουπιού, δηλαδή ένα κεράτιον, έχει πάντοτε το ίδιο περίπου βάρος, δηλαδή 190 έως 205 χιλιοστά του γραμμαρίου. Πολύ σύντομα επινοήθηκε μια νέα μονάδα μέτρησης που ονομάστηκε κεράτιον και αντιστοιχούσε στο ένα τρίτο του οβολού. Αργότερα, στη βυζαντινή νομισματοκοπία το κεράτιον ήταν μονάδα μέτρησης βάρους ευγενών μετάλλων. Από το βυζάντιο φτάνει στην αραβική γλώσσα ως qirat και ταξιδεύει πίσω στην Δύση και ενσωματώνεται στα μεσαιωνικά λατινικά ως caratus. Από εκεί συνεχίζει το δρόμο της και το λατινικό caratus γίνεται το ιταλικό carato που δηλώνει την μονάδα μέτρησης της καθαρότητας του χρυσού. Η λέξη Καράτι γίνεται παγκοσμίας εμβέλειας και είναι πλέον γνωστό σε όλους ως ορολογία για την πιο μικρή μονάδα μέτρησης του χρυσού!

Η μονάδα μέτρησης των πολύτιμων λίθων λοιπόν, το Καράτι, έχει ελληνική καταγωγή από την αρχαία λέξη Κέρας.

Κέρας, το

Αρχαία λέξη που σημαίνει «κέρατο» και μεταφορικά δηλώνει κάθε τι που είναι κατασκευασμένο από το κέρατο. Στο Στρατό, είναι το άκρο της στρατιωτικής παράταξης, μία πτέρυγα στρατού ή στόλου. Ονομασία που διατηρήθηκε στον Στρατό από την αρχαιότητα καθώς διαβάζουμε στον Σουϊδα : επί της παρατάξεως «του ευωνύμου κέρως» (Θουκιδίδης Η΄ 42). Και παρακάτω ο Σουϊδας, πάλι στη λέξη «κέρας» δίνει την εξήγηση «κάτι ισχυρό, που δηλώνει και το μόνιμο» αναφέροντας τον 131 στίχο από τον Δαυίδ : «εκεί εξανατελώ κέρας τω Δαυίδ». Ομόρριζα της λέξης είναι τα : κάρα, κράνος. Κρανίο. Κριός, καραδοκώ, κ.α. Μία αρχαία λέξη που χρησιμοποιείται στην ελληνική γλώσσα από την εποχή του Ομήρου έως σήμερα. Για παράδειγμα, για να αποδώσουμε την έννοια της αφθονίας λέμε «το κέρας της αμάλθειας». 

Η Αμάλθεια είναι σύμφωνα με την μυθολογία η τροφός του Δία τα χρόνια που αυτός μεγάλωνε κρυμμένος σε ένα σπήλαιο στην Κρήτη για να προστατευτεί από τον πατέρα του Κρόνο. Η αίγα (κατσίκα), Αμάλθεια έδινε το γάλα της στον μικρό Δία που μαζί με τη Μέλισσα και τους μυθικούς Κουρήτες βοήθησαν στην περιπετειώδη γέννηση και ανατροφή του Δία. Ο μύθος αναφέρει ότι μια μέρα καθώς η Αμάλθεια έπαιζε με το μικρό Δία, αυτός κατά λάθος της έσπασε το κέρατο. Για να μη στεναχωριέται η Αμάλθεια και ως ένδειξη ευγνωμοσύνης, ο Δίας έκανε το σπασμένο κέρατο να είναι πάντα γεμάτο με ό,τι λαχταρούσε ο κάτοχός του. Αυτό έμεινε γνωστό στην ιστορία σαν το «κέρατο της Αμάλθειας», ένα αιώνιο σύμβολο αφθονίας

Το «Αμαλθείας κέρας» αποδόθηκε στην κλασική λατινική γραμματεία ως cornu copiae. Στα γαλλικά Corne σημαίνει κέρατο και η γαλλική λέξη προέρχεται από το ελληνικό κέρας. Και ναι, το αγαπημένο μας γλυκό Κορνέ – που διεκδικούν την πατρότητα του οι Γάλλοι, οι Ιταλοί και οι Αιγύπτιοι - και περιέχει λαχταριστή κρέμα, αφράτη Σαντιγύ, φιλέ αμυγδάλου, κομματάκια κερασιού και σιρόπι, με σχεδιασμένη τη σφολιάτα του ώστε να μοιάζει με κέρατο, είναι το χρυσό κέρας της Αμάλθειας και δηλώνει την αφθονία των αγαθών. Στις πόλεις της νότιας Ιταλίας συνήθιζαν να προσφέρουν τα κορνέ ως κέρασμα σε γάμους. Κατά τη δεκαετία του 70’ το κορνέ έγινε ένα εξαιρετικά δημοφιλές γλυκό για όλες τις περιστάσεις. Σήμερα αποτελεί ένα από τα πιο νόστιμα και αγαπητά κεράσματα σε ολόκληρο τον κόσμο. Και η ονομασία Corne από το ελληνικό Κέρας σε συνδυασμό με την μορφή που την πήρε από το κέρατο, φιγουράρει σε όλα τα μικρά και μεγάλα ζαχαροπλαστεία του πλανήτη!

ΠΗΓΕΣ

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΥΔΡΙΑ CAMBRIDGE ΗΛΙΟΣ

Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ, ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΑΜΨΑΣ ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ΝΕΟΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ «ΗΛΙΟΥ» 

Γράφει η συγγραφέας και αρθρογράφος Ηρώ Καραμανλή

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΠΡΩΙΝΗ, Δευτέρα 21/2/22