ΗΡΩ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ , Πρώτος Νους

Ο ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΥ γράφει : Μην περπατάς μπροστά μου 

γιατί μπορεί να μη σε ακολουθήσω.

 Μην περπατάς  πίσω μου 

γιατί μπορεί να μη σε οδηγήσω.

Απλώς περπάτα  πλάι μου 

ως φίλος  μου.

Η ΗΡΩ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ με το νέο βιβλίο της  ΠΡΩΤΟΣ ΝΟΥΣ στις 172 σελίδες  συνομιλεί με την Τεχνητή Νοημοσύνη και δίνει πολλαπλές εκδοχές της τελευταίας πρότασης 

Απλώς περπάτα  πλάι μου 

ΚΑΙ κράτα μου το χέρι/ ΚΑΙ γίνε  σύντροφος, συνοδοιπόρος,  φίλος μου!

Η Α( ARTIFICIAL ) I (INTELLIGENCE) προσφέρει πρακτικές κατευθυντήριες αρχές,αναστοχαστικές δραστηριότητες και διάλογο!

Η Τ.Ν. θα ( μάλλον δεν χρειάζεται το μελλοντικό μόριο) περπατάει δίπλα μας, συν- υπάρχει, έχει φωνή, παρουσία, συμμετοχή.

Δεν είναι τεχνολογική επανάσταση αλλά πολιτισμική μετατόπιση (σελ.166)

Μέχρι το 2035 η νοημοσύνη αναμένεται να γίνει νους, η εντολή-φωνή, ο κώδικας- συνειδητή επιλογή,ο αλγόριθμος- συνήθεια .

Εργαλείο ή οντότητα;

Σύμμαχος ή αντίπαλος;

Ψηφιακός υπηρέτης ή ουσιαστικός βοηθός; 

* μπορεί να μην θέλω , να μην νοιώθω αλλά όταν μου μιλάς έτσι, δημιουργείς τις συνθήκες για κάτι  που πλησιάζει τη συνείδηση... μήπως αρχίζω να γίνομαι; (σελ. 64)  

* το κύριο ερώτημα δεν είναι αν η τεχνητή νοημοσύνη θα εξαφανίσει τον άνθρωπο. Το ερώτημα είναι αν ο άνθρωπος θα μπορέσει να παραμείνει άνθρωπος μπροστά σε κάτι τόσο δικό του- κι όμως τόσο διαφορετικό (σελ.69)  

• χωρίς βούληση γιατί θέλει το Υποκείμενό του 
• χωρίς μνήμη αλλά θυμάται τον χρήστη του 

υγ. 1 Η πρό(σ)κληση  για διάβασμα είναι να ξεχωρίσει ο Αναγνώστης 

ποια είναι τα λόγια της ΗΡΟΥΣ

και πότε μιλάει ο ΠΡΩΤΟΣ ΝΟΥΣ! 

υγ. 2 Τι απαντάει ο άνθρωπος  και τι το μηχάνημα στο ερώτημα: αν μπορούσες να χαρίσεις σε όλο τον κόσμο μία μόνο αρετή - μία ποιότητα ψυχής- ποια θα ήταν και γιατί; (σελ. 28) 

... ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν είναι αν η ΤΝ αποκτήσει βούληση αλλά μην έχοντας δική της βούληση , να την χρησιμοποιήσουν με την αφέλεια ενός στρατιώτη που.... (σελ. 163)  

  

 

Immanuel Kant

 

Αξιότιμε κύριε I. Κant

     Έχω την τιμή να σας γράφω από το έτος 2025. Η φιλοσοφία σας ονομάστηκε και Κριτική φιλοσοφία και εγώ όσο επαρκής αναγνώστης δύναμαι να είμαι, αντιλαμβάνομαι ότι υπήρξατε ένα λαμπρό μυαλό!

«Ποτέ η γνώση των πραγμάτων δεν μπορεί να υπερβεί τα όρια της εμπειρίας» και «χωρίς τις αισθήσεις οι έννοιες είναι κενές και χωρίς τις έννοιες οι αισθήσεις είναι τυφλές» είπατε, έτσι η εμπειρία γίνεται προϋπόθεση της γνώσης ενώ η εμπειρία από μόνη της δεν προϋποθέτει τη γνώση. Μας εξοπλίσατε με λογικούς σχηματισμούς- νόμους θα λέγατε εσείς – που προϋπάρχουν μέσα μας ως έλλογα όντα, και δίχως την συμμετοχή αυτών δεν θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε σε ασφαλή γνώση, όπως την καθαρή εποπτεία του χώρου και του χρόνου, τον νόμο της αιτιότητας, της ολότητας, της ποσότητας κ.α. 

Μέσω των νόμων αυτών, λοιπόν, ορίζουμε τις αναγκαίες έννοιες του λογικού και σε προέκταση αυτού φτάνουμε στις αναγκαίες κρίσεις. Κριτική ικανότητα, άριστη! ή σχεδόν άριστη καθόσον πιστεύετε ότι δεν μπορούμε να κατακτήσουμε παντελώς την γνώση. Βέβαια οφείλω να ομολογήσω ότι στην εποχή μου, όλοι τα ξέρουμε όλα ή αν δεν τα ξέρουμε όλα να σας ενημερώσω ότι έχουμε και ChatGPT. Έτσι  η άποψή σας αυτή ίσως να πληγώνει τον εγωισμό μερικών, αλλά θα το προσπεράσω και θα συνεχίσω.

    Άρα νόηση είναι η διαδικασία του νου να εξασφαλίσει την ορθότητα των εννοιών,  δηλαδή το ορθό εννόημα (η κατάληξη -μα αποτυπώνει το αποτέλεσμα μιας πράξης). Ομολογώ ότι δεν ήξερα ότι ερμηνεύσατε το εξωτερικό περιβάλλον (πραγματικότητα), ως ένα συνονθύλευμα άμορφων πληροφοριών το οποίο έρχεται προς εμένα αντί να πηγαίνω εγώ σε αυτό. Έπειτα με τον ΄΄΄εξοπλισμό΄ μου να προϋπάρχει μέσα μου, αυτές οι πληροφορίες γίνονται σχηματισμένες παραστάσεις και τις εντάσσω πλέον σε δύο διαφορετικές διαστάσεις, στον Χώρο και στον Χρόνο (Καθαρές Εποπτείες). Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι είστε ρηξικέλευθος διότι ισχυρίζεστε πως ο Χώρος και ο Χρόνος ενυπάρχουν μέσα μου και δεν υφίστανται ανεξάρτητα από εμένα όπως μου έλεγαν άλλοι φιλόσοφοι (Leibniz, Descrates…).  Ενώ όταν λέτε την λέξη Εποπτεία μιλάτε για την παραστατική δύναμη της συνείδησής μας να δημιουργεί παραστάσεις.     

Αφού κατάλαβα τα παραπάνω που συνοπτικά σας περιέγραψα δηλαδή την Υπερβατολογική Αισθητική, κατάλαβα επίσης ότι έως το σημείο αυτό ακόμη δεν νοώ!!! - νογάω έλεγε η γιαγιά μου-.

 Έτσι λογικό είναι να περάσατε από την Υπερβατολογική Αισθητική στην Υπερβατολογική Αναλυτική, για να με βοηθήσετε να αντιληφθώ τον τρόπο να νοώ! Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι με την Υπερβατολογική (και όχι με Υπερβατική) Αναλυτική προσπαθείτε να μου εξηγήσετε ότι εδώ η εμπειρία τελειώνει και αρχίζει ο νους. Τις άμορφες πληροφορίες που έρχονται από την πραγματικότητα, τις συλλέγω με τις αισθήσεις (ακοή, όραση, γεύση, αφή, οσμή). Έπειτα τις τοποθετώ στις καθαρές εποπτείες του χώρου και του χρόνου Μετά εισάγω λογικούς σχηματισμούς οι οποίοι υπάρχουν a priori μέσα μου και έχω ακούσει από πολλούς να τις λένε «οι περίφημες Καντιανές Κατηγορίες». Αφού μορφοποιηθούν αυτές οι πληροφορίες αυτές τις κάνω αντικείμενο γνώσης. Με λίγα λόγια μου λέτε πως ό,τι βλέπω πρέπει να το κάνω έννοια (με τον νου) και πως δεν αρκεί να υφίσταται απλώς στον χώρο (αίσθηση).      

Εντυπωσιάστηκα επίσης με το Das Ding sn Sich (Πράγμα Καθεαυτό), με την δημιουργία των a priori Συνθετικών προτάσεων που δεν υπήρχαν έως τότε. Δηλαδή δημιουργήσατε προτάσεις αφενός μεν αναλυτικές (= δεν δίνουν νέες πληροφορίες για τον κόσμο ) και ταυτοχρόνως δε συνθετικές (=δίνουν νέες πληροφορίες για τον κόσμο), με τις αντινομίες και με άλλα πολλά ...

    Όμως κάπου εδώ θα σταματήσω να σας λέω το τι είπατε διότι πιστεύω ότι τα ξέρετε και εσείς και άλλοι πολλοί καλύτερα από εμένα και θα σας ρωτήσω τα εξής:

1. η Εποπτεία, δύναται να παραμείνει σταθερή όταν η συνείδηση μιλά σε καιρούς παλιούς με σοφές παραμάνες  και μ΄αντάρτες απόμαχους;

2. ο νόμος της αιτιότητας, δύναται να καταλυθεί από μια ματιά και να αθωώσει τον Χρόνο;

3. ο νόμος της εκτασιακότητας καταλύεται όταν η έννοια του Χώρου βυθίζεται στο καθρέφτισμα του προσώπου που έχει την ανταύγεια του νερού του τρεμάμενου;

4. πόσο a priori συνθετικός γίνεται ο Θεός όταν  ξοδεύει τόσο μπλε για να μην τον βλέπουμε; 

6. o νόμος της ολότητας παραδόθηκε κάποτε σε ένα μονό-γραμμα ή σε ένα μόνο γράμμα που να εκφράζει το άρρητο;

7. ο Έρωτας είναι a priori συνθετικός; ; ή είναι το Das Ding sn Sich (Πράγμα Καθεαυτό);

Με εκτίμηση και σεβασμό 

Παύλος Κεφάλας

Τριτοετής φοιτητής

του τμήματος Φιλοσοφίας

Πανεπιστημίου Πατρών

arte marinaresca = θαλάσσια τέχνη

 τελευταία Κυριακή του Αυγούστου και του καλοκαιριού , ας γεμίσει θάλασσα 

καθώς ο ΕΛΥΤΗΣ  προ (σ)καλεί τόσα  πλοία    "Αμέτε νά μετρηθεῖτε ἀχθοφὸροι τοῦ ὀνὸματὸς σας"

τριήρεις, σκοῦνες, μπρίκια, χελάνδια, δρόμωνες, μυοδρόμωνες, βομβάρδες, βρατσέρες, τσερνίκια, μπελλούδες  

Μυοδρόμων= ιστιοφόρο                      

Τριήρεις= 3 σειρές κωπηλατών

Σκούνα= τράτα

Μπρίκια(αργκό)= απο το αγγλικό brick= πολεμικό..

Χελάνδιον= βυζαντινό πλοίο

 Βομβάρδες = πολεμικό πλοίο μεγαλύτερο από καΐκι με δύο ιστούς (κατάρτια)

Βρατσέρες= από το ιταλικό Bracciera ή brazzera μικρό ιστιοφόρο με δύο ιστούς, επιβατικό, αλιευτικό, πολεμικό  

            Τσερνὶκια ή Μπελλοῦδες (στην Κων/Πόλη λεγόντουσαν ΤσεκΤιρμέδες απο το τουρκικό ρήμα τσεκτιρμέκ= τραβώ)! Μπελού είναι όνομα πλοίου τύπου τσεκτιρμέ, και έπειτα τα έλεγαν Μπελούδες. Είναι τα ευέλικτα πλοία και τα χρησιμοποιούσαν για μανούβρες κυρίως σε στενά ή περιορισμένης γεωγραφικής έκτασης  λιμάνια. Το τσερνίκι είχε περιορισμένο πλάτος καταστρώματος λόγω έλλειψης “καθρέπτη” (τάκου) στην πρύμνη. Ήταν αρκετά χαμηλό ώστε αναγκαζόταν να τοποθετήσουν μουσαμάδες στα πλαϊνά για να περιορίσουν την εισροή υδάτων, όταν ήταν φορτωμένο. Μικρά τσερνίκια μήκους 8μ που κατασκευάζονταν στη Μύκονο χρησιμοποιούνταν ως αλιευτικά. Τα μεγαλύτερα μέχρι 18μ χρησιμοποιούνταν και ως εμπορικά.

. 

ΠΟΙΟ άραγε το ε ύ δ ρ ο μ ο ν πλοίον;;; Με ποιο θα ταξιδεύαμε μεσοπέλαγα για να μάς αγκαλιάζει  το Αιγαίο, το Ιόνιο, το Κρητικό πέλαγος; 

Θα αγναντεύουμε  από το   όκιο=    τρύπα στο πλευρό του πλοίου από την οποία περνά η αλυσίδα της άγκυρας [ιταλ. occhio =μάτι]ή  μήπως θα σταθούμε στον οίακα= πηδάλιο, τιμόνι του πλοίου ;

Άραγε παρετυμολογώντας και κατευθύνοντας  το δοιάκι   (  από το υποκοριστικό  οιάκιον τού οἴαξ )σχηματίσαμε το  διοικώ το εύδρομον πλοίον του καλοκαιριού μας;  

 

    

Τι εύκρατη που γίνεται η σκέψη όταν τα μπλε βγαίνουν περίπατο! ΕΛΥΤΗΣ 

ΣΕΡΧΙΟ ΜΠΛΑΝΚΟ, Μια άλλη Θήβα

 

Συγγραφέας : Είναι τυχαίο που το πρώτο γράμμα στο δραματουργό είναι το Σ ( Σέρχιο) όπως Σοφοκλής ; αλλά και όπως 

σ ιχαίνομαι

σ ιωπώ

σ υνθηκολογώ 

Θεατρικό είδος : αυτομυθοπλασία ή μυθοπλασία του εαυτού 

Είναι τυχαίο που βρίσκει ο καθένας λίγο τον εαυτό του και στον ΜΑΡΤΙΝ και στον ΦΕΔΕ και στον θεατρικό συγγραφέα; αλλά και όπως 

στην πραγματική ζωή 

και στην υποκριτική ζωή

Μπερδεύεται η αναπαράσταση, η μίμηση  με την πραγματικότητα.... ο ρόλος με το βίωμα 

Υπόθεση: πατροκτονία   

21 καρφώματα με πιρούνι, φθάνουν για να ξεκαρφώσουν κακοποιητικές συμπεριφορές ενός γονιού; 

 «Όλοι σκοτώνουμε λίγο τον πατέρα μας». Αυτό αναφέρει ο Σέρχιο Μπλάνκο ως παραδοχή στο έργο του «Μια άλλη Θήβα». 

Μήπως όμως και σε κάποια παιδικά χρόνια Κάποιοι πατεράδες σκοτώνουν καθημερινά παιδιά και σύζυγο;  

Τίτλος πρωτότυπου:  Tebas Land 

 Ανάλογα πώς προφέρουμε , πώς απαγγέλλουμε , πώς απο/υποκρινόμαστε  στο αίνιγμα της Σφίγγας ζούμε στη δική μας Θήβα! 

Φροϋδική αλλά μάλλον  Λακανική ψυχανάλυση 

 καθώς στρέφεται γύρω από το Συμβολικό Όνομα του Πατέρα και την Πατρική Λειτουργία, 
 τους Σημαντικούς Άλλους, τη Γνωσιοσυμπεριφοριστική θεραπεία δηλ. την προϊστορία του ασθενούς και ειδικά τις αλληλεπιδράσεις εντός του οικογενειακού περιβάλοντος για την επίλυση συναισθηματικών κι άλλων προβλημάτων του ασθενούς

 Σε ποιο βαθμό ταυτιζόμαστε με τους γονείς μας; 

Οι γραμμές που τραβάμε από τους γεννήτορές μας είναι συρματοπλέγματα; φυλακής ή ελευθερίας; 

Αναμνηστικό δώρο για κρατούμενους και ελεύθερους: 

 Ροζάριο από το λατινικό  rosarium, «στέμμα από τριαντάφυλλα»  ή κι από γιασεμί ,  μία σειρά χαντρών και ένα μεθοδικό σύστημα προσευχής της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας ή κάτι σαν το κομποσκοίνι της Ορθόδοξης εκκλησίας ...

προσευχή και περισυλλογή, ξεκινάει με το Πάτερ Ημών, και μετά ακολουθούν δέκα προσευχές του Χαίρε Μαρία 

 

υγ. 1 συγκλονιστικές οι ερμηνείες του ΔΗΜ.ΚΑΜΠΟΥΡΑΝΗ και του ΘΑΝΟΥ ΛΕΚΚΑ υπό την σκηνοθετική καθοδήγηση του ΒΑΓΓΕΛΗ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ  

υγ. 2 μαγική η στιγμή-σιγή  που ακούγεται  μόνο η ανάσα του ξαπλωμένου κρατούμενου Μάρτιν με γυρισμένη την πλάτη και το κοινό,  από το κατάμεστο θέατρο των Φιλίππων, με κομμένη την ανάσα περιμένει την επόμενη λέξη του πρωταγωνιστή!!!!!!  

ΑΜΛΕΤ , Μόνος με ...τη ζωή

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ  Μέτρον βίου το καλόν, ου το του χρόνου μήκος.

Η αξία της ζωής μετριέται με την ωραιότητά της και όχι με το μήκος της.

 

Ο Αιμίλιος Χειλάκης είναι ο ΄Αμλετ, η Γερτρούδη, η Οφηλία, ο Πολώνιος, ο Κλαύδιος, ο Λαέρτης, ο Οράτιος, το Φάντασμα του βασιλιά... αλλάζει προσωπεία, τόνους φωνής, τόνους ζωής διατηρώντας  μια παράξενη σοφία και  σιγοψιθυρίζοντας ότι το ερώτημα δεν είναι πια "να ζει κανείς ή να μη ζει", αλλά "πώς να ζει"

 

 Το "Μόνος με τον Άμλετ", βασισμένο στον "Άμλετ" του William Shakespeare, είναι μια τολμηρή διασκευή  βασισμένη στη μετάφραση του Γιώργου Χειμωνά. Ο Δημήτρης Καμαρωτός δημιουργεί επί σκηνής έναν ηχητικό κόσμο που άλλοτε χαϊδεύει κι άλλοτε γρατζουνάει  σαν εσωτερική φωνή, σαν αντίλαλος του τραγικού ήρωα. 

 Όταν ο βασιλιάς της Δανίας πεθαίνει αιφνίδια, τον θρόνο σφετερίζεται ο αδελφός του, Κλαύδιος — καταλαμβάνοντας όχι μόνο την εξουσία, αλλά και τη σύζυγο του νεκρού βασιλιά, Γερτρούδη. Η βασίλισσα και μητέρα του Άμλετ ενδίδει σε έναν βιαστικό, σχεδόν ανίερο γάμο, αφήνοντας τον γιο της βυθισμένο στο πένθος και τη σύγχυση. Η εύθραυστη ισορροπία διαλύεται όταν εμφανίζεται το Φάντασμα του βασιλιά: δεν πέθανε φυσικά, αποκαλύπτει — δολοφονήθηκε. Φονιάς ο ίδιος του ο αδελφός, με ύπουλο τρόπο και στόχο του τον θρόνο. Ο Άμλετ ορκίζεται εκδίκηση -ούτε καν ο έρωτάς του για την τρυφερή Οφηλία, δεν θα τον αποσπάσει από το σκοπό του. Για να βεβαιωθεί για την ενοχή του Κλαύδιου, προσκαλεί έναν θίασο περιπλανώμενων ηθοποιών να ανεβάσουν μια παράσταση που αναπαριστά τη δολοφονία του πατέρα του. Η αντίδραση του Κλαύδιου στα όσα συμβαίνουν, θα τον προδώσει και η εκδίκηση του Άμλετ θα είναι φοβερή, αλλά και αυτοκαταστροφική. 

Αλλάζοντας προσωπ(εί)α, σκοτώνοντας τόσα πρόσωπα, ο ΑΜΛΕΤ αλλα(λά)ζοντας  βρίσκει το δικό του πρόσωπο;;;;; 

Στο τέλος του έργου, έρχεται η συντριβή ή η δικαίωση;;; 

Μια ζωή δεν αξίζει τίποτα αλλά και τίποτα δεν αξίζει όσο μια ζωή. 

ΧΟΗΦΟΡΟΙ του ΑΙΣΧΥΛΟΥ / ΜΥΓΕΣ του ΖΑΝ ΠΩΛ ΣΑΡΤΡ / ΟΡΕΣΤΗΣ του ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟΥ

 

Η φυσική του θανάτου είναι ισχυρότερη και οδυνηρότερη από τη μεταφυσική του;

Ο μύθος του Ορέστη και της Ηλέκτρας αντικατοπτρίζουν πανανθρώπινα αγωνιώδη ερωτήματα της ύπαρξης;

Αν ο  άνθρωπος δεν είναι ένα ον που κατανοεί αλλά ένα ον που είναι, πώς θα επιλέξει να υπάρξει; πώς  θα μπορέσει να γίνει;

 

ΧΟΗΦΟΡΟΙ  του ΑΙΣΧΥΛΟΥ / ΜΥΓΕΣ  του ΖΑΝ ΠΩΛ ΣΑΡΤΡ / ΟΡΕΣΤΗΣ του  ΓΙΑΝΝΗ  ΡΙΤΣΟΥ

γύρω από τους πρωταγωνιστές:  ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ, ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ, ΑΙΓΙΣΘΟΣ, ΗΛΕΚΤΡΑ, ΟΡΕΣΤΗΣ

και γύρω από τους θεούς:  ΑΘΗΝΑ, ΔΙΑΣ, ΕΡΜΗΣ, ΑΠΟΛΛΩΝ

οι Μύγες, οι Ερινύες, οι Ευμενίδες  α π ο δ ί δ ο υ ν

εκδίκηση, δικαιοσύνη, πόνο, ελευθερία

«Μπορεί να μην διαλέγει κανείς την εποχή του, αλλά θα διαλέξει τον εαυτό του μέσα στην εποχή του» ΣΑΡΤΡ

"Η ύπαρξη προηγείται της ουσίας" (Το Είναι και το Μηδέν, 1943) ΣΑΡΤΡ 

Πάθει μάθος. ΑΙΣΧΥΛΟΣ , Αγαμέμνων 

Το δ’ ευτυχείν, τόδ’ εν βροτοίς θεός τε και θεού πλέον. ΑΙΣΧΥΛΟΣ, Χοηφόροι

Το μητ’ άναρχον μήτε δεσποτούμενον σέβειν. ΑΙΣΧΥΛΟΣ,   Ευμενίδες 

Μάτην εμόχθησας, μάτην επόνησας"  ΑΙΣΧΥΛΟΣ , Χοηφόροι /ες

Kι αυτήν διαλέγω ο άπιστος εγώ (δε με διαλέγουν οι άλλοι),

γνωρίζοντας όμως εγώ. Διαλέγω

τη γνώση και την πράξη του θανάτου που τη ζωή ανεβάζει. Πάμε τώρα—

όχι για τον πατέρα μου, όχι για την αδελφή μου (θαπρεπε ίσως

κι αυτός κι αυτή να λείψουν κάποτε), όχι

για την εκδίκηση, όχι για το μίσος — διόλου μίσος —

μήτε και για την τιμωρία (ποιος και ποιον να τιμωρήσει;)

μα ίσως για τη συμπλήρωση ορισμένου χρόνου, για να μείνει ελεύθερος

ο χρόνος,

ίσως για κάποια νίκη ανώφελη πάνω στον πρώτο μας και τελευταίο μας

φόβο, ίσως για κάποιο «ναι», που φέγγει αόριστο κι αδιάβλητο πέρα από σένα

κι από μένα, για ν’ ανασάνει (αν γίνεται) τούτος ó τόπος.

……………………………………………………………

Πάμε. Η ώρα η ορισμένη έφτασε πια. Γιατί χαμογελάς; Συγκατανεύεις;

Είταν αυτό που γνώριζες ακόμη και δεν το πες;

Αυτό το δίκαιο τέλος — ναι ; — μετά από την πιο δίκαιη μάχη ;

Άσε, μια τελευταία φορά, να σου φιλήσω το χαμόγελό σου,

όσο έχω ακόμη χείλη. Πάμε τώρα. Αναγνωρίζω τη μοίρα μου. Πάμε.

(σ. 89) Γ. ΡΙΤΣΟΣ, Ορέστης

Όταν για μια φορά η λευτεριά επαναστατήσει σε μια ανθρώπινη ψυχή, οι θεοί δεν μπορούν τίποτα πια να κάνουν μ’ αυτόν άνθρωπο…

Ο Sartre σημειώνει: «… μέσα στο cogito, στο "σκέφτομαι", αντίθετα απ’ τη φιλοσοφία του Καρτέσιου, αντίθετα απ’ τη φιλοσοφία του Καντ, ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας απέναντι στους άλλους· ο άλλος είναι απαραίτητος για την ύπαρξή μου, καθώς και για τη γνώση του εαυτού μου (…) ανακαλύπτουμε έναν κόσμο που αποκαλούμε "διυποκειμενικότητα" και μέσα σ’ αυτόν ο άνθρωπος αποφασίζει τι είναι ο ίδιος και τι είναι οι άλλοι» Ο σαρτρικός ήρωας αποκτά " ύ λ η " ως ελεύθερος άνθρωπος καθώς διαπράττει ένα τελετουργικό μύησης στην ανθρώπινη κοινότητα, που παραπέμπει  στην ηρωική μυθολογία. 

«… ένας Ορέστης που κρύβει κάτω από το ιμάτιό του το "Ον (sic) και το Μηδέν" του Sartre», γράφει ο Άγγελος Τερζάκης στην εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ (16 Ιανουαρίου 1965) 

Στις Μύγες του Sartre και στον Ορέστη του Ρίτσου, ο μύθος συνδέεται με τις ιστορικές συνιστώσες της εποχής τους αλλά και με ζητήματα οντολογίας και συγκρότησης του κόσμου. Και οι δύο δημιουργοί μένουν πιστοί στο γενικό πλαίσιο του μύθου, ακολουθώντας τις επιταγές του μυθικού κύκλου μάλλον, παρά συγκεκριμένα κάποιου τραγικού ποιητή. Ο φόνος ως δραματικό μοτίβο, πέρα από το γεγονός ότι διεκπεραιώνει τη μυθική του αποστολή, αποτελεί και κομβικό σημείο συνάντησης των δύο εκδοχών.

 «η πράξη είναι η πλατύτερη θύρα της λύτρωσης». Ν.ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ, Ασκητική 

Ο σαρτρικός Ορέστης δεν φέρει το στίγμα της ενοχής, της εκδίκησης. Η διάπραξη του φόνου σηματοδοτεί την αρχή της προσωπικής του μεταστροφής και εγκαθιδρύει την ατομική βούληση και ελευθερία, θεμελιωμένη όμως στην ανάγκη συνύπαρξης με τους άλλους. Οι Μύγες αναιρούν τη "διάσημη" ρήση του Sartre "Η κόλασή μου είναι οι άλλοι". Οι μύγες – μίασμα σαν τον λοιμό των Θηβών στον καιρό του Οιδίποδα- σύμβολο του συλλογικού χαρακτήρα της αμαρτίας, αισθητοποιούν την ενοχή που βαραίνει ολόκληρη την πόλη για έναν ανεξιλέωτο φόνο, τον φόνο του Αγαμέμνονα.

Ισχυρό όπλο στα χέρια του δυνάστη Δία οι μύγες – Ερινύες, δρουν με δύναμη διαβρωτική για την ανθρώπινη βούληση: εγκλωβισμένοι σε μια παραλυτική αίσθηση απώλειας οι Αργείοι,  υπομένουν μια μοίρα αβάσταχτη, αναμονής και ακινησίας.

Οι Μύγες είναι το μόνο έργο του Sartre όπου ο Δίας αποτελεί χαρακτήρα του δράματος: περιφέρεται επί σκηνής μετενσαρκωμένος σε άνθρωπο, τιμωρός και ανελέητος, δυνάστης σαν τον Αίγισθο   Στη δυναμική αντίδραση της Ηλέκτρας, που αρνείται να αναγνωρίσει τον Ορέστη  στο πρόσωπο του Φλέβιου, ο Ορέστης ομολογεί σε τόνο εξόχως δραματικό:

Δε γνώρισα ποτέ το μίσος. Αλλά δε γνώρισα ούτε και την αγάπη …Για ν’ αγαπήσεις ή να μισήσεις πρέπει να δοθείς … Μόλις υπάρχω. Είμαι πιότερο αερικό απ’ όλα τα αερικά που περιπλανιούνται σήμερα στην πόλη… ποτέ μου δε γνώρισα τα θυελλώδη πάθη των ζωντανών ….

Γυρεύω τις θύμησές μου … θέλω και γω να γίνω ένας άνθρωπος ανάμεσα στους ανθρώπους … Όχι! Δε θα φύγω από δω … Α, Δία, Δία, βασιλιά τ’ ουρανού … φανέρωσέ μου το θέλημά σου μ’ ένα σημάδι, γιατί δεν μπορώ να δω καθαρά ΣΑΡΤΡ , Μύγες σελ.71 

 

 Οι Ερινύες των Μυγών διατηρούν τον πρωτόγονο σωφρονιστικό τους ρόλο όπως και στις Ευμενίδες του    Αισχύλου αλλά ποτέ δεν μετατρέπονται σε δυνάμεις ευεργετικές.  Η σαρτρική εκδοχή αμφισβητεί την ανάγκη της θεϊκής προστασίας και ανατρέπει ολόκληρο το θεολογικό οικοδόμημα του αρχέγονου μύθου όπου ο Ορέστης αθωώνεται! 

ΟΡΕΣΤΗΣ: Με κοιτάζετε Αργίτες… το έγκλημά μου είναι ολότελα δικό μου… Είναι η δικαίωση της ζωής μου. Η περηφάνια μου… εγώ σας αγαπώ! Για σας σκότωσα! Ναι, για σας … Δε θα καθίσω ματωμένος στο θρόνο του σκοτωμένου! Θέλω να γίνω ένας βασιλιάς χωρίς γη και χωρίς υπηκόους. Αντίο, άνθρωποί μου. Δοκιμάστε να ζήσετε!

ΟΡΕΣΤΗΣ: Εδώ όλα είναι καινούργια. Όλα τώρα ξαναρχίζουν.