ΚΕΦΑΛΟΜΑΝΤΗΛΟ για να απο- καλύπτει τι ;;;;;

ΠΕΤΑΣΟΣ- ΜΑΝΤΗΛΑ- ΤΣΕΜΠΕΡΙ/ ΤΣΙΠΑ -ΜΠΟΛΙΑ- ΦΑΚΙΟΛΙ- ΜΠΟΥΡΚΑ- ΧΙΤΖΑΜΠ - ΤΣΑΝΤΟΡ 

κοινωνιολογική, θρησκευτική, ηθική απο- κάλυψη ανά τους αιώνες

Ο πέτασος ήταν είδος καπέλου στην αρχαία Ελλάδα.  Μαζί με τη χλαμύδα αποτελούσε τη χαρακτηριστική ενδυμασία των εφήβων. Ο πέτασος κατασκευάζονταν από δέρμα, πίλημα ή άχυρο και είχε φαρδύ στρογγυλό πλατύγυρο, ενίοτε με τέσσερις εγκοπές, από τις οποίες περνούσε λουράκι που δενόταν κάτω από το σαγόνι με παραγναθίδες. Ο γυναικείος πέτασος ήταν πιο ψηλός από τον ανδρικό. Στην τέχνη συναντάται πολύ συχνά ως καπέλο εφήβων, ιππέων και ως φτερωτό καπέλο του Ερμή. Οι αρχαίοι Έλληνες φορούσαν καπέλο μόνο στην εξοχή και σε οδοιπορία, ενώ στην πόλη φορούσαν καπέλο στο θέατρο και όταν είχε πολλή ζέστη και ήλιο.

 

ΠΛΑΤΩΝ, Φαίδρος 237a ΣΩΚΡΑΤΗΣ  Ἐγκαλυψάμενος ἐρῶ, ἵν᾿ ὅτι τάχιστα διαδράμω τὸν λόγον καὶ μὴ βλέπων πρὸς σὲ ὑπ᾿ αἰσχύνης διαπορῶμαι.= θα μιλήσω με σκεπασμένο τo πρόσωπο για να  περάσω όσο πάει πιο γρήγορα το λόγο και για να μη, βλέποντας σε, τα χάνω από ντροπή.

243b ΣΩΚΡΑΤΗΣ ...... πρὶν γάρ τι παθεῖν διὰ τὴν τοῦ Ἔρωτος κακηγορίαν πειράσομαι αὐτῷ ἀποδοῦναι τὴν παλινῳδίαν, γυμνῇ τῇ κεφαλῇ καὶ οὐχ ὥσπερ τότε ὑπ᾿ αἰσχύνης ἐγκεκαλυμμένος=

Και μόλις τελείωσε o Στησίχορος  όλο του το ποίημα, που λέγεται π α λ ι ν ω δ ί α , στη στιγμή τού ήρθε ξανά το φως του. Εγώ λοιπόν θα γίνω σ' αυτό ακριβώς πιο σοφός απ' αυτούς· Προτού  δηλαδή να πάθω τίποτε γιατί κακολόγησα τον Έρωτα, θα κοιτάξω να του προσφέρω την παλινωδία με ξέσκεπο κεφάλι, και  όχι όπως πριν με σκεπασμένο από ντροπή.

Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ μιλώντας για τον έρωτα στο Φαίδρο γιατί ακριβώς αισχύνεται/ντρέπεται; 

 Η κάλυψη της κεφαλής  είναι στοιχείο η θ ι κ ή ς ; ΝΤΡΕΠΟΜΑΙ να σε κοιτάξω στα μάτια ή να με κοιτάξεις; 

μαντήλι <  ελληνιστική κοινή μαντήλιον, μανδήλιον →   (λατινικά manus=χέρι)

φακιόλι   γυναικείο μαντίλι που δένεται στο κεφάλι για να το προστατεύει, κυρίως κατά την εκτέλεση οικιακών εργασιών·υστλατ. facial(e) `κεφαλόδεσμος΄ -ιον < λατ. facies `πρόσωπο΄ με επίδρ. του ελνστ. φακιόλιον (ίδ. σημ.) < λατ. fasciol(a) `μικρός επίδεσμος΄ -ιον]

τσεμπέρι <τουρκική çember + -ι < περσική چنبر (chambar)

νικάμπ μαντήλι το οποίο καλύπτει το κεφάλι αφήνοντας έκθετα μόνο τα μάτια. Καλύπτει το σώμα μέχρι την μέση της πλάτης και από μπροστά μπορεί να εκτείνεται μέχρι τη μέση του στήθους. χιτζάμπ σεμνό μουσουλμανικό φόρεμα και τα μαντήλια που καλύπτουν τα μαλλιά. μπούρκα καλύπτει ολόκληρο το πρόσωπο και το σώμα και είναι εκείνος ο τύπος ενδυμασίας που καλύπτει τα περισσότερα. Όσες φοράνε μπούρκα έχουν ολόκληρο το πρόσωπό τους καλυμμένο, ενώ ένα πλέγμα εφαρμόζεται στο σημείο που βρίσκονται τα μάτια. Το πλέγμα είναι αραιό ώστε να επιτρέπει σε όποια φοράει μπούρκα να βλέπει, ωστόσο είναι τόσο πυκνό όσο χρειάζεται ώστε να μην φαίνονται ούτε τα μάτια. τσαντόρ  ένας μανδύας που έχει σχεδιαστεί ώστε να τον φορούν οι γυναίκες όταν βγαίνουν από το σπίτι τους. Συνήθως είναι μαύρο και όσες το φοράνε πρέπει να το κρατάνε με τα χέρια τους έτσι ώστε να κρύβει το μπροστινό μέρος του σώματός τους καθώς δεν έχει κουμπιά ή κάτι ανάλογο.

Σύμβολο της γυναικείας καταπίεσης από μία θρησκεία που υποτιμά τις γυναίκες;

Μήπως για τις Μουσουλμάνες που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών είναι ένας τρόπος να τονίσουν την καταγωγή και την ταυτότητά τους μέσα στην ξένη  κοινωνία που κατοικούν;

Άραγε σύμβολο εναντίωσης απέναντι στην καπιταλιστική Δύση και σε όσα αυτή εκπροσωπεί (αποικιοκρατία, ιμπεριαλισμός, παγκοσμιοποίηση) ; 

Σήμερα, η μαντίλα και η μπούρκα, στην ανατολική και δυτική ζωή , είναι   σημείο αμυντικό ή   επιθετικό ; 

Ο χριστιανισμός;

Απ. Παύλου προς Κορινθίους Α΄ επιστολή  (11, 3-10)

«Θέλω όμως επίσης να ξέρετε ότι η κεφαλή του κάθε άντρα είναι ο Χριστός, κεφαλή της γυναίκας είναι ο άντρας και κεφαλή του Χριστού είναι ο Θεός. Οι άντρες, όταν προσεύχονται ή προφητεύουν με κάλυμμα στο κεφάλι, ντροπιάζουν το Χριστό. Και κάθε γυναίκα που προσεύχεται ή προφητεύει χωρίς κάλυμμα στο κεφάλι, ντροπιάζει τον άντρα της, γιατί δε διαφέρει σε τίποτα από τη γυναίκα που έχει το κεφάλι της ξυρισμένο. Αν μια γυναίκα δε βάζει κάλυμμα στο κεφάλι της, τότε ας κουρευτεί κιόλας. Εφόσον όμως το κούρεμα ή το ξύρισμα της κεφαλής είναι ντροπή για τη γυναίκα, τότε ας φοράει κάλυμμα στο κεφάλι της. Ο άντρας δεν είναι υποχρεωμένος να σκεπάζει το κεφάλι του, γιατί είναι εικόνα και δόξα του Θεού, ενώ η γυναίκα είναι δόξα του άντρα. Δε δημιουργήθηκε ο άντρας από τη γυναίκα, αλλά η γυναίκα από τον άντρα. Γι’ αυτό, εξαιτίας των αγγέλων, η γυναίκα πρέπει να έχει στο κεφάλι της ένα σύμβολο της εξουσίας του άντρα της».

Ίσως και με την εντολή του Παύλου κατά νουν, ο Κοσμάς ο Αιτωλός, όπως ξέρουμε από τον «Βίο» του μοίρασε στις χριστιανές πάνω από 40.000 μπόλιες, μαντίλες δηλαδή, φακιόλια: «Ομοίως κατέπεισε τους έχοντας τον τρόπον και ηγόραζον Βιβλία πατερικά, και χριστιανικαίς διδασκαλίαις, κομπολόγια, σταυρούδια μικρά, και μπόλιαις, και χτένια, από τα οποία τα μεν βιβλία τα εμοίραζε χάριν εις εκείνους οπού ήξευραν γράμματα, ή εις εκείνους οπού υπέσχοντο να μάθουν· τας δε μπόλιαις εμοίραζε (υπέρ τας τεσσαράκοντα χιλιάδας) εις τας γυναίκας, διά να σκεπάζουν την κεφαλήν των». 

Τα παλαιότερα χρόνια το μαντήλι στο κεφάλι, πέρα από την ηθική που "έπρεπε" να φανεί, δήλωνε και άλλα πράγματα για την ταυτότητα της γυναίκας: διαφορετικά το φορούσαν οι νέες και οι μεγαλύτερες γυναίκες, διαφορετικά δεσίματα ,  διαφορετικά οι ανύπαντρες και οι παντρεμένες και φυσικά διαφορετικά οι χήρες που το φορούσαν για να δείξουν το πένθος τους. Μέχρι και τις δεκαετίες του 1950 -60 , λόγοι ηθικής, σεβασμού και τιμιότητας το επέβαλαν.Η ξεσκούφωτη γυναίκα, χωρίς τσεμπέρι, χωρίς τσίπα, θεωρούνταν κάπως ελεύθερη και λιγότερο ηθική, πάντως όχι σοβαρή. Από κει βγήκαν και οι λέξεις «ξετσίπωτος, ξετσίπωτη»καθώς «τσίπα δεν έχει στο κεφάλι» ή «είναι ντιπ ξετσίπωτη».

Επιλογικά και ενδοιαστικά

Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ ντρέπεται να δει την ομορφιά του Φαίδρου και καλύπτει το κεφάλι του για να μιλήσει για τον Έρωτα, τον ερωτευμένο, τον εραστή.  Στην παλινωδία ξεσκεπάζει το πρόσωπό του ίσως για να απο- καλύψει την αλήθειά του για το δαιμόνειο Έρωτά του και η αλήθεια δεν πρέπει να κρύβεται ούτε να ντρέπεται.

Η γιαγιά ελληνίδα αγρότισσα πήγαινε στο χωράφι με σκιάδι για να καλυφθεί  από τον ήλιο. Η χήρα όμως Ειρήνη Παπά στο Ζορμπά λιθοβολήθηκε στην πλατεία του χωριού γιατί τόλμησε να ερωτευθεί και  ίσως να  απο-καλύψει πρόσωπο και σώμα στο νεαρό ξένο πανέμορφο συγγραφέα επισκέπτη στο χωριό.

 

 

 

 

Η μουσουλμάνα  γυναίκα φοράει τη μαντήλα της για να καλύψει το φύλο και τα δικαιώματά της αλλά και για να απο-καλύψει ίσως τη διαφορετικότητά της εθνικά,θρησκευτικά, πολιτιστικά.

 

Επιλογικά και καθόλου διστακτικά 

Η κάλυψη αλλά και η απο-κάλυψη ''ταυτότητας'' είναι ατομικό δικαίωμα που καλύπτεται στα πλαίσια της προσωπικής ελευθερίας. Αν συγκαλύπτει επιβολή τότε χρειάζεται απο-κάλυψη, απελευθέρωση. Αν υποδηλώνει ντροπή είναι μέσο έκφρασης, αρκεί οι παραδόσεις και τα στερεότυπα να μην υπερκαλύπτουν την κοινή λογική και την κρίση μας. 

Πόσο οι μαντήλες, τα τσεμπέρια και τα μπόλια στα πρόσωπα των ανθρώπων γίνονται αφορμές για 

κοινωνική κριτική ή μάλλον για κ ο υ τ σ ο μ π ο λ ι ό;     

Σήμερα,  καθημερινά   cut and paste = «κόβω και επικολλώ»  “κουτσομπολεύω”  <“κοψομπολιάζω”, δηλαδή κόβω και μπολιάζω, που σημαίνει “συρράπτω – επικολλώ”, με την ευρύτερη έννοια του όρου <κακολογώ, σχολιάζω πράξεις, συμπεριφορές και παθήματα άλλων, αλλά με κακόβουλη και σκωπτική διάθεση. 

Σήμερα ξεγυμνώνουμε την ψυχή μας, αποκαλύπτουμε την αλήθεια μας με την ίδια ευκολία που ξεγυμνώνουμε το σώμα μας; Σήμερα όλοι σχολιάζουμε και σχολιαζόμαστε ρητώς ή αρρήτως.

Ντρεπόμαστε τα διαπεραστικά βλέμματα που φθάνουν μέχρι τα μύχια της ψυχής και του μυαλού μας! Ντρεπόμαστε για τα σχόλια τους. Για τα σχόλια μας; 

Ανά τους αιώνες  το εκ θαμβωτικό  σωματικό κάλλος και  ψυχική ομορφιά τυφλώνει και σκανδαλίζει! Η φιλοσοφία προσφέρει πολυεστιακά γυαλιά και για μακριά και για κοντά...και για τον εαυτό μας και για τους άλλους!