CHE FECE … IL GRAN RIFIUTO (1901), Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ

 

CHE FECE … IL GRAN RIFIUTO (1901)

 

Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα

που πρέπει το μεγάλο ΝΑΙ ή το μεγάλο ΟΧΙ

να πούνε. Φανερώνεται αμέσως όποιος το ΄χει

έτοιμο μέσα του το ΝΑΙ, και λέγοντας το πέρα

πηγαίνει στην τιμή και στη πεποίθησή του.

Ο αρνηθείς δεν μετανιώνει. Αν ρωτιόταν πάλι,

Όχι θα ξαναέλεγε. Κι όμως τον καταβάλλει

Εκείνο τ΄ όχι -το σωστό- εις όλην την ζωή του.

                                                     Κ.Π.Καβάφης

 

Εκκινώντας από τον τίτλο στο ποίημα CHE FECE … IL GRAN RIFIUTO (1901), ο ποιητής λαμβάνει ένα αφηγηματικό προσωπείο που καταθέτει τις σκέψεις του στο μονόφυλλο. Κεντρικός θεματικός άξονας η εσωτερική δύναμη ενός προσώπου να πει το σύνηθες ΝΑΙ ή το ασύνηθες και ΄΄κατακριτέο΄΄ ΟΧΙ.  Ο ίδιος ο ποιητής προτίμησε έως το τέλος του να ΄΄εκομίσει εις την τέχνη΄΄ του, ενστερνιζόμενος «εκείνο τ΄ όχι -το σωστό- εις όλην την ζωή του.». Το σημείο στίξης της τελείας είναι αχώριστο από την επιλογή του, χρησιμοποιώντας αυτήν την τελεία ως  ερυθρά βελούδινη αυλαία και τελεσίδικη απόφαση.

Με τρείς  τελείες  … σαν κορωνίδα της καβαφικής μπαρόκ ειρωνείας,  αποσιωπά την λέξη από τους στίχους του Δάντη ¨per vilta¨. Che fece per vilta il gran rifiuto (που από δειλία έκανε την μεγάλη άρνηση). Η δειλία αυτή  είναι, που ο ποιητής αποσιωπά εντέχνως και δεν την ενστερνίζεται, δηλώνοντάς το, εμφανώς και εγγράφως στον τίτλο αλλά και με τον βίο του.

«Σε μερικούς ανθρώπους», όχι σε όλους, σε αυτούς που αναμετρούνται γενικώς με την συμβατική ζωή, με τον εαυτό τους, σε αυτούς που αδυνατούν, σε αυτούς που δεν είναι πρόθυμοι να υπομείνουν το κόστος της επιλογής τους,

«έρχεται μια μέρα», από την οποία ο χρόνος δεν εξαιρεί κανέναν από την αναμέτρηση αυτή «που πρέπει να πούνε το μεγάλο ΝΑΙ ή το μεγάλο ΟΧΙ».

«Φανερώνεται αμέσως

  όποιος το ΄χει έτοιμο μέσα του το ΝΑΙ

  πηγαίνει στην τιμή και στη πεποίθησή του.»

Παριστάμενος κανείς εμπρός του μεγάλου διλήμματος, παλινδρομεί μεταξύ ενός ΝΑΙ και ενός ΟΧΙ.  Πρόθυμα αυτοί που λένε ΝΑΙ θα ακολουθήσουν την ιθυντήρια γραμμή, που χαράχθηκε από άλλους για αυτούς και γίνεται σαφές ότι η απόφασή τους θα τους οδηγήσει στην τιμή της κοινής αποδοχής και στην εκπλήρωση των πεποιθήσεών των ίδιων και των άλλων.   

«Ο αρνηθείς δεν μετανιώνει.», η απόφασή του είναι τελεσίδικη, όπως δηλώνει και η τελεία στο τέλος. Έχει φτάσει σε αυτή την απόφαση κατόπιν επεξεργασίας των συνεπειών. Ο Αρνηθείς διακατέχεται από σθένος, τόλμη και αποφασιστικότητα παρόλο που ξέρει ότι μπορεί να πληγωθεί και να πληγώσει. Ωστόσο είναι έτοιμος να δεχθεί τις συνέπειες της επιλογής του. Ακόμη κι «Αν ρωτιόταν πάλι, Όχι θα ξαναέλεγε.» πρόθυμος να σηκώσει το βάρος της επίκρισης, πρόθυμος να αναλάβει την ευθύνη χαμογελαστός, σαν να μην πληγώθηκε ποτέ από λόγια που κόβουν, που έκοψαν ή θα κόψουν την ψυχή του. 

                                                  «Κι όμως τον καταβάλλει

                                     Εκείνο τ΄ όχι -το σωστό- εις όλην την ζωή του.»

Κι όμως το εμφατικό, μέσα σε παύλες, σαν φυλακισμένο, σωστό μεγάλο ΟΧΙ είναι αυτό που ξεκάθαρα για τον ποιητή καταβάλλει αυτόν που τολμά να πάρει την απόφαση να το πει .  

Εν κατακλείδι ίσως αυτός που λέει το όχι, να πονάει περισσότερο. Ωστόσο η απόφαση, σε μεγάλα διλήμματα σαν λαμπερή δαμόκλεια σπάθη, που απαιτεί μεγάλα ναι ή μεγάλα όχι, καταβάλλει την ψυχή ισομερώς. Ναι ή όχι που βγήκαν από ζεστά περήφανα χείλη με ταπεινό σεβασμό και πιθανώς να οδηγούν, να οδήγησαν ή να οδηγήσουν σε διαφορετικούς/χωριστούς δρόμους. Αυτά μπορούν να καταβάλουν κάθε ψυχή να σβήνει  στη σιωπή.

 Ο Πέρσης ποιητής Saadi Shirazi γράφει:

«αν πω τις λύπες τις καρδιάς μου θα κάψουν την γλώσσα μου,

αν τις κρατήσω στην καρδιά μου φοβάμαι πως θα με κάψουν από μέσα μου,

αν τις αφήσω να ξεχυθούν έξω φοβάμαι πως θα κάψουν τον κόσμο,

 γι’ αυτό θα τις θάψω βαθιά μέσα μου.» .

                                                                                                                            Παύλος Κεφάλας

                                                                                                                      Δευτεροετής φοιτητής

                                                                                                                   του τμήματος Φιλοσοφίας

                                                                                                                    Πανεπιστημίου Πατρών

                                                                                                                        

ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗΣ -ΥΠΑΡΧΩ

Ο ΒΑΡΔΟΣ του νταλκά,του σεβντά, του καημού και του λυγμού, γιατί  

 ΥΠΑΡΧΕΙ μέσα στα μάτια σου που κλαίνε, μέσα στα χείλη σου που καίνε 

και θα υπάρχει στα τραγούδια που θα ακούμε.

Ο ΘΡΥΛΟΣ που δεν θα σβήσει όσο ΥΠΑΡΧΕΙ Ελλάδα γιατί τραγουδάει μέσα από τα σωθικά του ταξίδια και ναυάγια σε όλη τη Μεσόγειο καθώς σαν τον αετό είχε φτερά κι αν ένα χέρι λατρεμένο ένα χέρι λατρευτό του  τα κόβει τα φτερά του για να μη ψηλά πετά ...μες στη ζωή μες στη ζωή θα τ' αγαπώ ό τι και να μου 'χει κάνει όλα του τα συγχωρώ με φτερούγες τσακισμένες πάντα εγώ θα τ' αγαπώ. 

Ο ΜΥΘΟΣ που μεγαλώνει γενιές και γενιές αποδεικνύοντας  ότι ΥΠΑΡΧΕΙ και ο άντρας που κλαίει γιατί  γυμνός ξεκίνησε, πηγαίνει μόνος ,σπίτι του είναι ο δρόμος και τραγούδι του ο πόνος, αλλά κι αν χιονίζει και αν βρέχει, τ' αγριολούλουδο αντέχει.

 Η ΨΥΧΑΡΑ που δεν θα μπορούσαν γυναικείες φωνές να σπαράξουν  βαριά και εύθραυστα όπου ΥΠΑΡΧΟΥΝ ρεματιές και απ' την καρδιά  βγαίνουν φωτιές...Πάρε τα 'χνάρια να με βρεις και σώσε με αφού μπορείς.

 Ο  ΣΤΕΝΤΟΡΑΣ του λαϊκού μας τραγουδιού  σαν το μυθικό ήρωα με  φωνή 50 ανδρών  ΥΠΑΡΧΕΙ με την στεντόρεια φωνή για να τερματίζει  τη συγκίνηση συναισθημάτων, μολονότι  στο θολωμένο του μυαλό ο κόσμος είναι μια σταλιά, κάτι σκιές απ' τα παλιά και κάποιο πάθος του τρελού.Του θολωμένου του μυαλού τους εφιάλτες τραγουδά κι αν επίκρανε ως εδώ, φταίει το πάθος του τρελού, του θολωμένου του μυαλού.

 Ο ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗΣ ΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ στο ΧΡΗΣΤΟ ΜΑΣΤΟΡΑ και του ψιθυρίζει

Δεν είσαι εσύ σαν τις άλλες αγάπες
Που καρφώνουν στις πλάτες το μαχαίρι κρυφά
Δεν είσαι εσύ μια φωτιά που θ' ανάψεις
Τη ζωή μου να κάψεις και να φύγεις μετά

....

Είσαι εσύ για μένα
Της ζωής μου η αρχή
Τώρα πια με σένα
Η καρδιά μου ξαναζεί

υγ. Ο ΣΤΕΛΑΡΑΣ στον υπερθετικό βαθμό ΥΠΑΡΧΕΙ στους βιοπαλαιστές, στους ξενιτεμένους, στους πονεμένους, στους προδομένους, στους γνήσιους Ανθρώπους γιατί

Η ζωή μας  όλη είναι μια ευθύνη
Όλα μας  τα παίρνει τίποτα δε δίνει
Η ζωή μας όλη είναι μια θυσία
Που σκοπό δεν έχει ούτε σημασία

Η ζωή μας όλη είναι ένα τσιγάρο
Που δεν το γουστάρουμε κι όμως το φουμάρουμε
Κι όταν γίνει η γόπα κέρασμα στο χάρο
Όταν έρθει η ώρα και τόνε τρακάρουμε...

 

ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΑΝΤΡΕΣ ΕΧΟΥΝ ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟ ΚΑΙ ΠΟΛΥΧΡΟΝΗ ΥΠΑΡΞΗ!

MANA-AMAN-NAMA (συγκλονιστικός αναγραμματισμός)

 

Η Νηρηίδα Θέτιδα  φοβάται και δεν θέλει ο γιος της  Αχιλλέας να εκστρατεύσει  στην Τροία, γιατί έχει προβλέψει τον εκεί θάνατό του. Ντύνει λοιπόν το γιό της με γυναικεία ρούχα, αλλά ο πονηρός Οδυσσέας τον ξεσκεπάζει. Ο Αχιλλέας τελικά πηγαίνει στην Τροία όπου τραυματίζεται θανατηφόρα, όπως το περίμενε η μάνα του. Η Θέτιδα η μάνα σπεύδει πονεμένη και του συμπαραστέκεται. «Τώ δε βαρύ στενάχοντι παρίστατο πότνια μήτερ.»  «κι αυτός ενώ βογγούσε, να έξαφνα ομπρός του πρόβαλε η σεβαστή του μάνα.» Του αγκαλιάζει το κεφάλι και με αναφιλητά του λέει : «Τι κλαις παιδί μου, τι κακό σου πίκρανε τα σπλάχνα; /Πες το μην το χεις μυστικό. Να σού γινε από τον Δία τέτοια χάρη» ….« Τότες βαθιά στενάζοντας της είπε ο Αχιλλέας.. «Ναι μάνα, αυτή ναι τη χάρη μού κανε ο Δίας, ο γιος του Κρόνου» «Μήτερ εμοί, τα μεν άρ μοι Ολύμπιος εξετέλεσεν». 

 

 

Τέλος Άγρας  περιγράφοντας, τη φάτνη και τη Γέννηση, στην άσημη μέχρι τότε, Βηθλεέμ,

Το μέτωπό του ήταν σαν ήλιος,
και μέσα η φάτνη η φτωχική,
άστραφτε πιο καλά από μέρα,
με κάποια λάμψη μαγική.
………………..
Μα κι’ από αγγέλους κι’ από μάγους,
δεν ζήλεψα άλλο πιο πολύ,
όσο της Μάνας Του το στόμα,
και το ζεστό – ζεστό φιλί.

  Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ Η Μάνα- Παναγιά ξεσπά σε λυγμούς «Ούκ ήλπιζον τέκνον, εν τούτοις ιδείν σε / ουδέ επίστευον ποτέ …Και νύν τίνος επράχθη το χείρον γνώναι θέλω. /οίμοι πως το φως μου σβένυται / σταυρός προσπήγνυται / ο υιός και θεός μου!... Υπάγεις, ώ τέκνον προς άδικον φόνον και ουδείς σε συναλγεί./ Ου συνέρχεται σοι ο Πέτρος, ο ειπών σοι: “Ουκ αρνούμαι σε ποτέ, καν αποθνήσκω”. /Έλιπέ σε και Θωμάς / ο βοήσας: “Μετ΄αυτού θανούμεν πάντες»... Ουδείς εκ των πάντων αλλά είς υπέρ πάντων / θνήσκεις τέκνον, μόνος, / ανθ΄ών έσωσας ανθ΄ων πάσιν ήρεσας, /ο υιός και θεός μου».

Ο  Ιησούς επιπλήττει τη μάνα.: «Τι δακρύεις μήτηρ;/ συν ταις άλλαις γυναιξί συναποφέρη; / μη πάθω; Μη θάνω; Πώς ούν σώσω τον Αδάμ; / και μην, καθώς οίδας, αδίκως σταυρούμαι./ τι ούν κλαίεις μήτηρ, μάλλον ούτω κραύγασον ./ “ότι θέλω έπαθον/, ο υιός και θεός μου’’... Απόθου, ώ μήτερ, απόθου την λύπην./ ού γάρ πρέπει σοι θρηνείν,/ ότι κεχαριτωμένη ωνομάσθης./ …. Πικράν την ημέραν του πάθους μη δείξεις».
…Ο Ιησούς στα προηγούμενα, δηλώνει το αναγκαίο της θυσίας της δικής του, για να σωθεί ο άνθρωπος ο Αδάμ, αλλά και τονίζει “το εθελοντικό” της προσφοράς του.

 Η Μάνα, Γεώργιος Μαρτινέλλης

«Μάνα» κράζει το παιδάκι,
«Μάνα» ο νιος και «Μάνα» ο γέρος,
«Μάνα» ακούς σε κάθε μέρος,
α! τι όνομα γλυκό.

Τη χαρά σου και τη λύπη,
με τη μάνα τη μοιράζεις,
ποθητά την αγκαλιάζεις,
δεν της κρύβεις μυστικό.

Εις τον κόσμον άλλο πλάσμα,
δεν θα βρεις να σε μαντεύει,
σαν τη μάνα που λατρεύει,
σαν τη μάνα που πονεί.

Την υγειά της, τη ζωή της,
όλα η μάνα τ' αψηφάει,
για το τέκνο π' αγαπάει,
για το τέκνο που φιλεί.

Όπου τρέχεις, πάντα η μάνα,
με το νου σε συντροφεύει,
σε προσμένει, σε γυρεύει,
μ' ανυπόμονη καρδιά.

Κι αν σκληρός εσύ φαρμάκια,
την ποτίζεις την καημένη,
πάντα η μάνα σ' απανταίνει,
με τα ολόθερμα φιλιά.

Δυστυχής όποιος τη χάνει,
ο καημός είναι μεγάλος.
Σαν τη μάνα δεν είν' άλλος,
εις τον κόσμο θησαυρός.

Κι' όποιος μάνα πια δεν έχει,
«Μάνα» κράζει στ' όνειρό του.
Πάντα «Μάνα» στον καημό του,
είν' ο μόνος στεναγμός!

Κώστας Βάρναλης, Οι πόνοι της Παναγιάς 

....

Από το πρώτο ξάφνιασμα

 της ξυπνημένης νιότης

 δεν είσαι συ για μάχητες

δεν είσαι συ για το σταυρό

 εσύ νοικοκυρόπουλο όχι σκλάβος,

 όχι σκλάβος ή προδότης

 Κι αν κάποτε τα φρένα σου

το δίκιο φως της αστραπής

κι αν η αλήθεια σου ζητήσουνε

παιδάκι μου να μην τα πεις

Θεριά οι ανθρώποι δεν μπορούν

το φως να το σηκώσουν

 δεν είναι η αλήθεια πιο χρυσή

 απ’ την αλήθεια της σιωπής

χίλιες φορές να γεννηθείς

 τόσες, τόσες θα σε σταυρώσουν

https://www.youtube.com/watch?v=u0EgsN46RT4

Franz Marc, Πορτραίτο της μητέρας του, 1902

 

 υγ. Η  ΜΑΝΑ ή το ΠΑΙΔΙ θα μπορούσε να λέει τα παρακάτω;

«Πράματα νέα δεν έλεγες, κι ούτε με λόγια νέα, παλιά .

Από πολλούς κι από καιρούς όλα ήταν ειπωμένα 

… Μα συ είχες τη δύναμη ν’ ακούς των ουρανών τη σιγαλιά». 

 

Μπέρτολτ Μπρεχτ, Η Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της, γράφτηκε στη Σκανδιναβία το 1938-1939.  Η  Άννα Φίρλινγκ, γνωστή ως Μάνα Κουράγιο, στον αγώνα της για επιβίωση,  εκμεταλλεύεται τον πόλεμο, πουλώντας αγαθά στους στρατιώτες στα πεδία των μαχών, ενώ μάταια προσπαθεί να προστατεύσει τα τρία παιδιά της….